Eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń

Co to jest?

Eozynofilowa ziarniniakowatość z martwiczym zapaleniem naczyń ( ang. Eosinophilic granulomatosis &
polyangiitis-EPGA) jest rzadką chorobą (chorobowość 7-18 /1 000 000) opisaną przez Churga i Strauss
w 1951r u chorych na astmę z eozynofilią z towarzyszącymi objawami ze strony innych narządów.
Choroba równie często dotyczy kobiet i mężczyzn. Najczęściej jest rozpoznawana między 38 a 54r.ż.
Sporadycznie wykrywana jest u dzieci.

U podłoża choroby leżą dwa procesy. Pierwszy to zapalenie naczyń z udziałem autoprzeciwciał
przeciwko antygenom cytoplazmatycznym neutrofili ( a konkretnie przeciwko mieloperoksydazie, tzw.
pANCA, inaczej MPO-ANCA). Drugi proces to nadmierna produkcja i aktywacja eozynofilów ( inaczej
granulocytów kwasochłonnych), wydzielających duże ilości toksycznych białek. Białka te odpowiadają
m.in. za zjawiska nadkrzepliwości i uszkodzenie mięśnia sercowego, skurcz oskrzeli, czy objawy
neurologiczne.

Co jest przyczyną choroby?

Przyczyna choroby nie jest znana.

Jakie narządy są objęte chorobą i jakie są objawy?

W przebiegu EGPA zwykle można wyodrębnić 3 fazy. W każdej z nich dominują inne objawy

1. Faza prodromalna trwająca od kilku miesięcy do kilku lat obejmuje objawy nawracającego
zapalenia błony śluzowej nosa i zatok ( rhinosinusitis), polipy nosa, pokrzywkę, skłonność do
objawów alergicznych po lekach. W końcu ok 30 rż. pojawia się astma. W tym czasie mogą
wystąpić tez objawy ogólne : ból stawów, utrata apetytu i masy ciała, stany podgorączkowe i
gorączka.

2. Faza eozynofilii obwodowej i tkankowej. Eozynofilia obwodowa przekraczająca 1500komórek
/ml zwykle wykrywana jest przypadkowo. Towarzyszy jej eozynofilia tkankowa w płucach
wywołując u części chorych duszność i kaszel, a także w sercu i układzie pokarmowych
wywołując wymioty,biegunkę, ból brzucha.

3. Faza naczyniowa pojawia się nagle, zwykle ok. 10 lat po wystąpieniu astmy, która w tym czasie
paradoksalne „wycisza się” i „wymaga” mniej intensywnego leczenia. W tej fazie objawy ogólne
są zwykle silnie wyrażone w postaci gorączki osłabienia, bólów mięśniowo-stawowych
występując u około 50% chorych. U około 30% chorych pojawiają się MPO-ANCA. Wykonując
badania specjalistyczne wykrywa się uszkodzenie mięśnia serca lub naczyń wieńcowych, zajęcie
układu nerwowego ( wieloogniskowe zapalenie jednego nerwu -mononeuritis multiplex) lub
nerek. Często widoczne są zmiany zapalenia naczyń skórnych w postaci plamicy i guzków.
Nie zawsze choroba przebiega zgodnie z w/w scenariuszem, i poszczególne fazy mogą trwać
różnie długo i mogą się z sobą „zazębiać”

Jak chorobę można rozpoznać?
Rozpoznanie EGPA zwykle dotyczy chorych na astmę, u których wykryto eozynofilię powyżej 1500
komórek kwasochłonnych w rozmazie białokrwinkowym we krwi. Rozpoznanie choroby powinno być
potwierdzone wynikiem badania mikroskopowego narządu, ze strony którego występują objawy ( skora,
nerki, przewód pokarmowy. Ponieważ w wielu przypadkach zajęty narząd nie jest dostępny badaniu
bioptycznemu, rozpoznanie ustala się w oparciu o charakterystyczne objawy najczęściej zajętych
narządów oraz badania laboratoryjne dotyczące tych narządów.

Na czym polega leczenie?
Leczenie polega na stosowaniu glikokortykosterydów ( GKS) , zwykle prednizonu .W przypadkach
zajęcia serca, ośrodkowego układu nerwowego, przewodu pokarmowego lub nerek można rozważyć
dołączenie leku immunosupresyjnego cyklofosfamidu, azatiopryny lub mykofenolatu mofetilu. Leczenie
powinno trwać 18-24 miesięcy. Nie powinno być perzerywane mimo, zwykle szybko, uzyskiwanej
poprawy klinicznej. Większość chorych po okresie 2 lat wymaga tylko kontroli astmy przy pomocy
leków wziewnych. Niestety u około 30% astma jest trudna do kontroli i wymaga przewlekłego
stosowania kortykosterydow systemowych.

Ostatnio do leczenia EGPA włączany jest lek blokujący interleukinę 5 ( IL-5)- mepolizumab, który
umożliwia zmniejszenie dawki kortykosterydów zarówno w fazie intensywnego leczenia jak i w fazie
podtrzymującej. Lek ten w Polsce jest w trakcie procesu rejestracji

Jakie jest rokowanie?
Rokowanie jest dobre. Poprawę po leczeniu uzyskuje 80-90% chorych. Nawroty dotyczą 30% chorych, z
czego 40% występuje w pierwszym roku po zakończeniu leczenia. Nawroty równie dobrze odpowiadają
na leczenie standardowe glikokortykosterydami.

UWAGA
Głównymi cechami występującymi u zdecydowanej większości chorych na EGPA jest astma i eozynofilia
powyżej 1500komórek kwasochłonnych w ml krwi, więc u chorego na astmę wykrycie eozynofilii we
krwi obwodowej powinno być sygnałem w kierunku EGPA
EGPA występuje u chorych na astmę wielokrotnie częściej niż w ogólnej populacji
= 21-53/1000 000)

Opracowanie
Prof dr hab. med. Elżbieta Wiatr